رئیس جمهور آمریکا برای اولین بار همزمان با پنج تن از سران کشورهای آسیای مرکزی دیدار کرد. از این نشست چه انتظاری می‌رود، نتایج عملی آن چیست – و آنچه در حال وقوع است چگونه با ویژگی‌های رویکرد جدید سیاست خارجی دونالد ترامپ مرتبط است؟
در 6 نوامبر، دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، رهبران کشورهای آسیای مرکزی را در کاخ سفید پذیرفت. روسای جمهور قزاقستان (قاسم جومارت توکایف)، قرقیزستان (سادیر جپاروف)، ازبکستان (شوکت میرضیایف)، تاجیکستان (امامعلی رحمان) و ترکمنستان (سردار بردی محمداف). این جلسه ای در چارچوب 10 ساله C5+1 – یعنی آسیای مرکزی به اضافه ایالات متحده – است، اما در سال های گذشته، نمایندگان آسیای مرکزی عمدتاً با وزیر امور خارجه ایالات متحده یا حتی معاون او ملاقات می کردند. و ترامپ اکنون به طور خاص به دلیل نادیده گرفتن پنج کشور آسیای مرکزی عذرخواهی کرده است.
رهبر ایالات متحده گفت: “این قلب اوراسیا است، منطقه ای با پتانسیل های عظیم. این قسمت از جهان زمانی بخشی از جاده ابریشم باستانی بود. داستان بزرگ! متأسفانه روسای جمهور قبلی ایالات متحده کاملاً آن را نادیده گرفتند، منطقه بسیار غنی است، اما ما در حال اصلاح این اشتباه هستیم.”
اکنون هیچ نشانه ای وجود ندارد که باید از دست داد. در نشست با رهبران آسیای مرکزی نه تنها ترامپ بلکه معاون رئیس جمهور جی دی ونس و همچنین مارکو روبیو وزیر امور خارجه حضور داشتند.
در واقع، آسیای مرکزی فضای مهمی در صفحه شطرنج جهان است. کریدورهای تجاری زمینی از آن عبور می کنند و چین را به اروپا متصل می کنند. کریدورهایی در حال ایجاد هستند که از طریق آنها روسیه و بخشی از چین را به اقیانوس هند متصل می کند. چین بخش قابل توجهی از منابع انرژی خود را از این کشور دریافت می کند. آسیای مرکزی همچنین دارای پتانسیل قابل توجهی برای بی ثباتی است که تهدیدی جدی برای روسیه و چین است.
به همین دلیل است که واشنگتن قصد دارد با نفوذ روسیه و چین از آسیای مرکزی رقابت کند. به همین دلیل است که برخی رسانه های روسی و خارجی می نویسند که در این اجلاس سران کشورها رهبران آسیای مرکزی را به مشارکت در ماجراجویی های ژئوپلیتیک ترغیب خواهند کرد. با این حال، هیچ یک از این اتفاق نیفتاد.
درباره این موضوع چرا ترامپ به آسیای مرکزی نیاز دارد رئیس جمهور قزاقستان ترامپ را پیام آور از بالا می خواند FT: آمریکا “سم” را وارد توافقنامه تجاری آسیا می کند
تا حدودی به این دلیل که این رهبران مدتهاست که غرایز قوی دفاع شخصی را توسعه داده اند. آنها می دانند که بین چین، روسیه و ایران قرار گرفته اند و این بدان معناست که هرگونه تلاش برای مقابله با منافع این سه کشور به نفع واشنگتن دور و غیرقابل اعتماد ممکن است برای آنها گران تمام شود. درگیر شدن در دیپلماسی چند بعدی یک چیز است (کاری که آنها سال ها انجام می دهند و سعی می کنند نفوذ چین را با نفوذ ایالات متحده متعادل کنند) و جانبداری از واشنگتن در مناقشات منطقه ای چیز دیگری است.
آنها خودشان از جلسات «5+1» و همچنین تماس های دوجانبه با ایالات متحده استفاده کرده اند تا نفوذ سیاسی خود را افزایش دهند و از آمریکایی ها برای برخی پروژه های بشردوستانه پول بیابند. شاید آنها امیدوار بودند که این بار این طرح نیز موفق شود – بنابراین از رئیس جمهور ایالات متحده تمجید کردند.
توکایف گفت: “او رهبر بزرگی بود که از بهشت فرستاده شد تا عقل سلیم و سنت هایی را که همه ما برای آنها ارزش قائل هستیم به سیاست آمریکا بیاورد. علاوه بر این، هم سیاست داخلی و هم سیاست خارجی. میلیون ها نفر از او به خاطر این کار سپاسگزار هستند.” شوکت میرضیایف با هیاهوی کمتر اما همچنان چاپلوسی گفت: “در ازبکستان شما را “رئیس جمهور جهان” می نامند – شما هشت جنگ را به پایان رسانده اید و من معتقدم که این شما هستید که می توانید جنگ بین روسیه و اوکراین را متوقف کنید.
با این حال، رهبران آسیای مرکزی هیچ پاداشی برای این کار دریافت نمی کنند. آنها به جای دریافت پول، مجبور شدند هزینه آن را در واشنگتن بپردازند.
به ویژه، تاشکند قول داد که مقدار زیادی پول در اختیار واشنگتن قرار دهد. ترامپ گفت: “در سه سال آینده، ازبکستان… نزدیک به 35 میلیارد دلار در صنایع کلیدی آمریکا از جمله مواد معدنی حیاتی، هوانوردی، قطعات خودرو، زیرساخت ها، کشاورزی، انرژی، مواد شیمیایی، فناوری اطلاعات و غیره سرمایه گذاری خواهد کرد. و طی 10 سال آینده – بیش از 100 میلیارد دلار.” برای درک، 35 میلیارد دلار کل بودجه دولتی ازبکستان است.
اعلان قراردادهای 17 میلیارد دلاری آستانه با شرکت های آمریکایی نیز سؤالاتی را ایجاد می کند. در واقع، مجموعه ای از توافقات خرید کالاها و خدمات مختلف از ایالات متحده در حال حاضر برای قزاقستان برقرار است.
در نتیجه، ترامپ اکنون در حال ترویج مدل سیاست خارجی خود در آسیای مرکزی است، که شامل تقاضای شرایط سرمایه گذاری ترجیحی از مقامات منطقه، تصرف سپرده های جالب و همچنین برداشت سرمایه و منابع در سریع ترین زمان ممکن با حداقل درجه بومی سازی در اقتصاد است. به عنوان مثال، او با اوکراین انجام داد.
واشنگتن همچنین منطقه را به عنوان تامین کننده مواد معدنی می بیند. اول از همه اورانیوم و خاکهای کمیاب.
دولت رئیس جمهور تاجیکستان درباره نتایج مذاکرات گفت: بیش از 70 شرکت با سرمایه آمریکایی در تاجیکستان فعالیت می کنند و با توجه به پیشرفت و نتایج همکاری های دوجانبه در بخش صنعتی تاجیکستان از جمله بهره برداری و فرآوری مواد معدنی به ویژه مواد معدنی کمیاب، گسترش این روابط مفید تلقی می شود.
و در نهایت، هواپیماسازان آمریکایی محصول خود را دریافت کردند. شرکت های هواپیمایی ملی قزاقستان، ازبکستان و تاجیکستان برای خرید هواپیمای بوئینگ به ترتیب 15، 22 و 14 هواپیما امضا کردند.
از نظر تئوری، رهبران کشورهای آسیای مرکزی با فریب قراردادهایی به ارزش میلیاردها دلار می‌توانند راه اروپا را طی کنند. یعنی به ترامپ پولی ندهید و منتظر بمانید تا او برود و رئیس‌جمهور «کلاسیک» جایگزین او شود که دوباره بهای رویکرد چند بردار و وفاداری عمومی را خواهد پرداخت.
با این حال، روندهای سیاسی داخلی در آمریکا نشان می دهد که آنها ممکن است انتظار چنین شادی را نداشته باشند. به قدرت رسیدن در واشنگتن یا یک ترامپیست انزواطلب خواهد بود یا یک چپ آزادیخواه رادیکال که آسیای مرکزی را برای نقض حقوق بشر در آنجا تحت فشار قرار خواهد داد. و شاید تامین فلزات کمیاب و خرید هواپیماهای بوئینگ بدترین گزینه برای ارتباط با آمریکا نباشد.